Liduina van Schiedam

Het vrolijke zonnetje lokt ons naar buiten en de bus aan het eind van de straat brengt ons naar Schiedam. Hoewel ik geen fan van het Openbaar Vervoer ben komt het in dit geval wel handig uit. Al winkelend door een gezellig straatje scoor ik een tweedehandsboek over Romaanse Kerken in Frankrijk. Eenzelfde deel over Bretagne voor een klein prijsje laat ik liggen, want het is groot en zwaar en we zijn op pad naar de Grote Kerk. Mijn man is er eerder geweest en ik vind het altijd wel fijn om een doel te hebben. Zomaar zwerven is niet mijn ding. 

De Grote of Sint Janskerk

Het bezoek aan de kerk is de moeite waard. De preekstoel is versierd met de beeltenis van de vier evangelisten en het orgel is beroemd. De oude consistorie wordt nog steeds gebruikt en biedt een kijkje in het verleden. De geschiedenis van de heilige Luidina vindt in deze kerk een aanvang.

                          
 Het koor met de preekstoel                            Jezus met het lam   
                                                 

Mattheus met de engel                                        Markus met de leeuw                


Lucas met het rund                                           Johannes met de adelaar



                    Banken aan de noordkant                        Het doopvont verbeeldt de zondeval 

Lidewij of Luidina

Ons oog valt op een wandbord met een tekening van Lidewij's grafzerk met op de hoeken de symbolen van de vier evangelisten. In de noordelijke muur is een grafzerk ingemetseld die behoorde bij het graf van Liduina. Het duurt even voor ik me realiseer dat Lidewij en Liduina dezelfde persoon moeten zijn en dat met Liduina verwezen wordt naar de Heilige Liduina van Schiedam. 

De legende vertelt dat ze tijdens het schaatsen ten val komt en daarbij een rib breekt. Deze gebeurtenis leidt tot een langdurig ziekbed. Liduina wordt na haar dood begraven aan de noordkant van de kerk en al kort daarna wordt een kapel over haar graf heen gebouwd. Nog later valt die kapel binnen de muren van de kerk, door het aanbouwen van de zuidbeuk, aldus het bord met de uitleg. 

De legende van Luidina is te lang om hem hier op te schrijven. 
Je vind haar biografie op de site van de Luidina Basiliek


De oorspronkelijke grafzerk van de heilige Liduina     Een latere grafzerk van Liduina (Lidewij)


Markering van de kapel boven het graf van Liduina


In het noorden van de plattegrond in grijs de plaats waar de kapel van Luidwina heeft gestaan

In de consistorie waan je je in een andere tijd

We krijgen een rondleiding door de consistorie en wanen ons even in een andere tijd met het goudleren behang, de teltafel en de oude Bijbel. 
Liduina verdwijnt op de achtergrond tot ik een paar weken later het boek over de Romaanse kerken in Frankrijk uit lees. Hoofdstuk 7 eindigt met een korte beschrijving van de Heilig Hartkerk te Schiedam-Zuid. Dat hoofdstuk blijkt gewijd te zijn aan de legende van de Heilige Liduina. Het toeval kon onmogelijk groter zijn :-).



Stukje van de muur met goudleren behang               De consistorie is nog altijd in gebruik


Teltafel met bakje om geld op te vangen (consistorie)

Meer over Luidina vind je op de volgende blog: De Heilig Hartkerk verdient het om gezien te worden



Adres

Grote of Sint Janskerk: Lange Kerkstraat 37, 3111 NN Schiedam
Luidina Basiliek: Singel 104, 3112 GS Schiedam


Gerelateerde blogs


Bronnen

Rosier, F.C.M, Mystiek in Frankrijk, Deel XVIII: 'Een pelgrimstocht naar Bourgogne', 2012

Websites








Op zoek naar de rode Maria

Samen met een vriendin bezoek ik de Mariatentoonstelling in het Catharijne Convent te Utrecht. Daar kom ik tot mijn verrassing verschillende afbeeldingen van Maria-in-het-rood tegen. En dat roept vraagtekens bij me op. Sinds ik las dat het door de Kerk verboden is om haar zo af te beelden speur ik met één oog altijd naar deze Maria's...

De kleur van de vruchtbaarheid

Op deze tentoonstelling zie ik Maria diverse malen geschilderd in de kleur die de vruchtbaarheid symboliseert. Ik realiseer me dat ik het jaartal van dit verbod niet paraat heb. Misschien hadden Middeleeuwse schilders wèl de vrijheid om haar zo neer te zetten? Uiteindelijk vind ik het jaartal 1649 terug in twee boeken en ontdek ik het in een door mijzelf eerder geschreven blog over de Zwarte Madonna (1). 


Muurschildering Maria met het kind Jezus uit 1575
Grote of Jacobijnerkerk Leeuwarden (2021)

Onderscheid door kleurcodes

De kerk schreef in 1649 voor dat Maria alleen nog in wit en blauw mocht worden afgebeeld. Om 'verwarring (tussen Maria en Maria Magdalena) voor altijd uit te sluiten'. 
In 'De vrouw met de albasten kruik' wordt het thema iets verder uitgediept: 'Hiermee werden de zuster-en moederaspecten van het eeuwig vrouwelijke wel erkend, maar het bruidsaspect of het seksuele aspect ontkend. Schilderijen waarop de Madonna in het rood gekleed ging, werden streng verboden en de 'vrouw in het rood' werd synoniem met een 'publieke vrouw' '.
 
Langzaam aan begint het me duidelijk te worden. Hier werd een poging gedaan om onderscheid te maken tussen de Maagd Maria, moeder van Jezus en Maria Magdalena, zijn geliefde apostel. Dat zij de bruid van Jezus zou zijn was al helemaal ondenkbaar. 
Volgens de legende is Maria Magdalena na de kruisiging in een boot aan de kust van Frankrijk geland. Ze strandde daar samen met twee andere Maria's: Maria Salomé en Maria Klopas. Vandaar uit verspreidde zij het evangelie in Frankrijk. 

Met de aankomst in Saintes-Maries-de-la-Mer nam de Maria Magdalena verering in Frankrijk een hoge vlucht. Dat was in de ogen van de kerk geen gewenste ontwikkeling. Om haar te onderscheiden van de Maagd Maria werd dus onderscheid aangebracht. Beide Maria's kregen een kleurcode toebedeeld. Maria de Moeder werd afgebeeld in wit en blauw, de kleuren van de maagdelijkheid. Maria Magdalena in rood en groen. Maria de Moeder gekroond, Maria Magdalena met losse haren en een albasten kruik. 

Een bonte mengeling van kleur en symboliek

In de praktijk is het minder simpel dan het lijkt. Soms wordt ook Maria Magdalena afgebeeld met een kind. En andere keren is ze op haar beurt gekroond. De kroon lijkt dus door beiden gedrage. 
In Frankrijk zag ik Maria met los haar (2). Alleen met dat wit en blauw zit het wel goed. De rode kleur is niet consistent toegepast. In Maasland zie ik voor het eerst Maria Magdalena afgebeeld in het blauw (3). En dat maakt dat je heel goed moet blijven kijken :-). 

Legendes

Het verrassende en tegelijk verwarrende in dit hele verhaal is dat Maria Klopas en Maria Salomé in de tentoonstelling genoemd worden als de twee jongere halfzussen van de Maagd Maria. 
Die komen dan volgens de andere legende samen met Maria Magdalena per boot aan in Frankrijk. Dat van die twee halfzusjes was nieuw voor mij. Waar heb ik ooit gelezen dat Maria een titel was en geen naam? 


Catharijne  Convent 2016


Catharijne Convent 2016


Spanje, Granada, 2007


Oslo, Domkerk 2011


Chartres, Kathedraal, Glas in lood raam, 2013


Frankrijk, Chartres, St. Pierre, 2013


Maastricht, Onze Lieve Vrouwe Kerk, 2016


Maria in de abdij van Pontigny (2017)


Rechts Maria Magdalena met de kruik, links de Maagd Maria met de kroon
  Façade Notre Dame Saint Père, dorpje bij Vézelay (2017)


Notre Dame sous Terre in de bovenkerk aan de onderzijde van het raam (4)
Saint-Quentin-la-Chabanne (Creuse, Frankrijk, 2018)



Een tweede raam met de tekst 'Notre Dame sous Terre' 
Saint-Quentin-la-Chabanne (Creuse, Frankrijk, 2018)


Maria Magdalenakerk Maasland (2021)
Hier kwam ik voor het eerst een Maria Magdalena in het blauw tegen




Adres

Catharijneconvent: Lange Nieuwstraat 38, 3512 PH Utrecht
Grote of Jacobijnerkerk: Bredeplaats 4, 8911 EP Leeuwarden
Maria Magdalenakerk: Maria Magdalenakerk, Hammerdreef, Maasland

De rode mantel van Maria

Rode Mantel en Maria

De Drievoudige Godin werd vroeger uitgebeeld in drie kleuren: wit voor de Maagd, rood voor de moeder en zwart voor de oude, wijze vrouw of Crone. Drie fasen van het vrouw-zijn maakten de cyclus compleet. 
In 1649 werd door de kerk beslist dat de Maagd Maria alleen nog maar in blauw en wit mocht worden afgebeeld. Vanaf dan moet ze worden afgebeeld in de bloei van haar jeugd, met een zacht gezicht en goudkleurig haar. Haar handen gevouwen onder haar borst of in gebed, de maan onder haar voeten en een kroon van twaalf sterren rond haar hoofd. Ze vertrapt het hoofd van de draak onder haar voeten. 
Het was Spaanse kunstschilder Pacheco die deze regels voor de Inquisitie vaststelde en vastlegde in zijn Arte della Pintura. (Bron: Our Lady in Art, p.7).

Blogs waarnaar verwezen wordt


Bronnen

De Zwarte Madonna van Oer-tot Eindtijd - Dr. Annine E.G. van der Meer (2015, p.43)
De vrouw met de albasten kruik - Margaret Starbird (1995, p.126)
Het oudste geheim - Fysica van de heiligheid - Drs Sietse van der Tuin (2009, p.254) 
Our Lady in Art - Lee, Katherine Rawlings Jenner e.a, (1910), Reprint: BiblioLife, LLC
De vrouw met de albasten kruik - Starbird, Margaret,  (1995)

Websites




Utrecht Kerkenkruis: de Hofpoort en de Paulusabdij

Met de aantekeningen op mijn kaartje dwalen we rond de Domtoren van Utrecht. Na de Janskerk en de Mariakerk gaan we op zoek naar de resten van de Paulusabdij. Van die abdij zijn een paar kleine stukjes bewaard gebleven of teruggevonden die ik wil bezichtigen. Het geheel maakte deel uit van het Kerkenkruis in Utrecht en daarom past het in de route. Op het kaartje heb ik de kerken ingetekend, voor zover dat mogelijk is op een toeristische wandelroute. In ieder geval duidelijk genoeg om de weg te vinden, mits je het kaartje draait, met het noorden boven :-)... 


Het Kerkenkruis ingetekend op mijn wandelkaartje

De Paulusabdij

In het Kerkenkruis staat de Domkerk centraal en van daaruit maken we een omtrekkende beweging. De betreffende kerken liggen op loopafstand van elkaar en de Domtoren komt zowel vanaf de Mariaplaats als vanaf de Pieterskerk in zicht. Door de Hofpoort wandelen we een smal straatje in, dat doodloopt op een pleintje. De tekening op de plattegrond maakt duidelijk dat we links de resten van het zuidertransept moeten zoeken. Een ander deel vinden we terug als markering in het stratenpatroon. 

De Domtoren

We eindigen ons rondje bij de Domtoren. Het voelt op die plek alsof er een last op je schouders drukt. Dit in tegenstelling tot het huizenblok ten zuiden van het Domplein. Daaromheen lopend ervaren we een prettige hart-energie. We maakten niet voor niets een rondje rond dat blok. 
Dick van de Dool (1) en Wigholt Vleer (2) wijzen beiden in die richting waar het gaat om het leycentrum bij de Domkerk. Opnieuw een energetisch punt op een verborgen plek. 
Terecht komend in een binnentuin met de naam 'Flora's hof' konden we er een glimpje van oppikken. Hier stond ooit het Bisschoppelijk Paleis.
Wat we nog missen in dit kwartet is de Pieterskerk. Die opent zijn deuren alleen op zaterdag dus dat wordt een uitgesteld bezoek :-).


Vanaf de Hofpoort wandelen we een smal straatje in 


Het straatje komt uit op een klein pleintje


Plattegrond van de voormalige Paulusabdij 


Links vinden we het huis waar we delen van de zuider transeptwand moeten zoeken


Close up van de gevel


Markering in de straat van gevonden resten


Onder de Domtoren voelt het als een druk op je schouders


Vanaf de Mariaplaats is er zicht op de Domtoren


Uitzicht op de Domtoren vanaf de Pieterskerk


De Pieterskerk opent zijn deuren alleen op zaterdag




Adres

Resten Paulusabdij: Hamburgerstraat 28, 3512 NR, Utrecht
Hofpoort: Nieuwegracht 5, 3512LB Utrecht

Andere blogs over het Kerkenkruis


Bronnen

(1) Op zoek naar de draak in Limburg - Dick van de Dool
Hoofdstuk Gekruisigd Utrecht p.49-56
(2)Leylijnen en leycentra in de Lage Landen - Wigholt Vleer
Utrecht: het leycentrum bij de Dom p. 349


Websites

















Utrecht Kerkenkruis: op die plek stond de Mariakerk

Aarzelend bel ik naar het Conservatorium in Utrecht. Resten van het koor van de Mariakerk zijn daar zichtbaar onder een glazen plaat in het gebouw van K&W (Kunsten en Wetenschappen). Ik heb erover gelezen en ik wil die heel graag zien. De dame die ik aan de telefoon krijg is bijzonder vriendelijk. Even melden bij de balie en we kunnen doorwandelen. De plaat is niet meer glashelder, waarschuwt ze, want door al het geloop door de gang zijn er krassen op gekomen...

Een oude vloer in een kelder

Ik vind de woordspeling alleen al leuk. Als ik mijn enthousiasme laat blijken verwijst ze me nog naar een heel oude vloer in een kelder vlakbij de Mariaplaats. Misschien vind ik dat dan ook heel leuk. 'Als u dan voorbij het Joannes Deo (1) loopt en rechtsaf de hoek omgaat, komt u aan de linkerkant bij een appartementen complex met daaronder een kelder. Aan de buitenkant zit een lichtknop waardoor u een heel oude vloer kunt zien. 
In een soort steno noteer ik de route en natuurlijk nemen we een kijkje. De mogelijkheid om de kelder van binnen te bezichtigen laten we even liggen, want de Mariakerk heeft voorrang deze dag. Een afbeelding van de vloer kun je vinden op de site van de Canon van Nederland (derde plaatje: mozaiekvloer).

Een kijkje op het koor door de glazen plaat

De glazen plaat heeft zoals voorspeld in 28 jaar duidelijk geleden onder veel voetstappen. Maar tot ons geluk is er een stukje van een zuil op geplaatst met daarom heen een mini stukje onbelopen ruimte. Mijn man weet vanaf de vloer wat acceptabele foto's te maken,  Ook geluk zit in een klein hoekje :-). Het echte koor ligt onder de muziekzaal en daar kunnen we niet in, tenzij we de moeite nemen om een open dag te bezoeken. Voorlopig is er nog genoeg te ontdekken. 


Stukje van de zuil met daaronder helder glas


Met het fototoestel op het glas is het toch aardig gelukt om een beeld vast te houden

De oude vloer is zichtbaar gemaakt door Z.K.H. Prins Claus op 28 februari 1991 en aan de wand hangen foto's van de opgraving samen met plattegronden van de Mariakerk. Die foto's zonder glas zijn aanzienlijk duidelijker, en vanwege de aanduiding op de plattegrond even toegevoegd .


De oude vloer is zichtbaar gemaakt door Z.K.H. Prins Claus


Foto's gemaakt tijdens de opgravingen


De hoofdingang is rechts gesitueerd, de glazen plaat bevindt zich bij foto 3


Op de grotere plattegrond is het huidige gebouw van K&W over de kerk heen geprojecteerd


De vorm van de muziekzaal is gelijk aan het koor, maar omgedraaid 

Waar vind ik wat?

Het is even toveren voordat ik de goede oriëntatie te pakken heb. Waar ben ik binnengekomen en hoe ligt de gang? Niet mijn sterkste kant , dat omdraaien in gedachten. Het koor van de Mariakerk begint dus bij de hoofdingang. De muziekzaal ligt er precies boven, met de ronding aan de andere kant. En dat heeft dan weer te maken met de plaats waar men de hoofdingang wilde hebben. 

Het leycentrum

Het denkbeeldige schip van de kerk moet ik dus zoeken aan de achterkant van het gebouw, en buiten gekomen vinden we de markeringen van de pilaren in de bestrating terug. Net als bij de Janskerk hebben de twee laatste een afwijkende vorm. Maar op deze plattegrond is duidelijk te zien dat deze pilaren het midden van het transept van de Romaanse kerk aanduiden. En daar zouden we als het goed is een leycentrum moeten vinden, evenals in het koor (waar we niet bij konden) en bij de ingang, gesitueerd aan het begin van het straatje aan de achterkant, gezien vanaf het schip). 

Op de plattegrond aan de muur is de ingang van de oorspronkelijke kerk makkelijk te traceren. Grappig om te merken dat er een zuigende energie lijkt te bestaan die je door het poortje het pleintje optrekt. De kerk in, om zo te zeggen :-). Het waarnemen van energie is waar dit hele verhaal uiteindelijk om begonnen is. Sietse van der Tuin (2) situeert het hoofd leycentrum van Utrecht bij het koor van deze Mariakerk. Niet ín het koor, zoals gebruikelijk, maar net ervoor of als je wilt net ernaast.  Hij houdt de mogelijkheid open dat er op die plaats al iets bestond ten tijde van de bouw van de kerk. Mogelijk was er sprake van een baptisterium.  Nu ligt dat energetische punt dus zomaar op straat. Ga daar maar eens staan :-).  Ik vond dit verhaal zo de moeite waard dat ik het wilde beleven. En jij?


Buiten gekomen vinden we de markeringen van de pilaren in de bestrating terug. 


Plattegrond aan de muur van de 'buitenhof'


Er lijkt een zuigende energie te bestaan die je door het poortje het pleintje optrekt


De kloostergangen met Pandhof van de Mariakerk in gebruik als kruidentuin


Zo moet het er ooit uitgezien hebben


Foto van een plateau aan de muur van de dwarsstraat

(1) Het St. Joannes de Deo is een voormalig ziekenhuis aan de Mariaplaats in de Nederlandse stad Utrecht. Op dit moment in gebruik als Conservatorium (bron).
(2) Bron: Fysica van de Heiligheid - Drs Sietse van der Tuin, p. 140 - 144