Zutphen: de Librije in de Walburgiskerk
Door Joke Visker - juli 14, 2015
De Walburgiskerk in Zutphen is genoemd naar de heilige Walburga. De bezichtiging van de Librije van deze kerk was deze keer ons hoofddoel: een bibliotheek met heel oude boeken. De Librije verkeert in de oorspronkelijke staat en is deels daarin teruggebracht. Je waant je even in het verleden, met die dikke leren boeken met mooi versierde bladzijden die aan de ketting gelegd zijn. Kennelijk was de verleiding om ze even te lenen om thuis verder te lezen ook in zestiende eeuw al aanwezig...
De Librije
Je kan de Librije alleen bezoeken met een gids. Nee, er mogen geen foto's gemaakt worden, maar onze gids had veel kennis die hij met ons wilde delen :-).
De foto's en informatie hieronder komen van de tentoonstelling in de kerk, waar ik een aantal van de beeldjes terug vindt. Jammer genoeg geen afbeelding van de Green Man en de ruggelings verbonden manen.
Op de pilaren zijn afbeeldingen aangebracht, die je op de foto hieronder kan zien. Naast Walburga vinden we de heilige Catharina, Barbara en Onze Lieve Vrouwe met Kind. Ze zijn prachtig afgebeeld in oude stijl met heldere kleuren.
De kleine beeldjes op de pilaren
De kleine beeldjes op de pilaren symboliseren zowel Christelijke als voorchristelijke thema's. Zo is er het beeldje van de Green Man: een klein kopje omkranst door een brede bladerkroon. Ergens anders ontdek ik twee manen: de ruggen van de wassende maan en de afnemende maan tegen elkaar.
Het plassende vrouwtje neemt een aparte plaats in. Ze wordt een sheela na gig genoemd. Over dit vruchtbaarheidssymbool schreef ik hier eerder in het blog 'De godin op de toren' (1).
Links: Het plassende vrouwtje als vruchtbaarheidssymbool (informatiebord)
Rechts: Beeldje in ware grootte (vitrine tentoonstellingsruimte Walburgiskerk)
Een vloer met een legende
Op de oude vloer zijn de afdrukken van hondenpoten te vinden. De legende vertelt hier over dat de monnik Jaromir in de vastentijd een kippetje zat te eten. Hij werd daarbij betrapt door de duivel, die de gedaante van een hond had aangenomen. De schrik zat er stevig in bij de andere monniken en die lieten dat voortaan wel uit hun hoofd.
De heilige Walburga
Walburga komt oorspronkelijk uit Engeland. Ze wordt geboren in 710 als dochter van koning Richard.
Zij volgde haar oom Bonifatius en trok naar Duitsland om het evangelie te brengen. Daar werd ze abdis van het klooster in Heidenheim waar ze stierf in 799.
Walburga staat hieronder afgebeeld met een flesje olie. Uit haar sarcofaag worden druppels opgevangen, die als genezend worden beschouwd.
Haar naam is vanaf 1870 verbonden met Walpurgisnacht (1 mei), de datum waarop haar relikwieën overgebracht zijn naar Eichstätt. En daar beginnen verhaallijnen door elkaar te lopen. Want Walpurgisnacht werd al langer gevierd.
De heilige Walburga met een flesje genezende olie
Walpurgisnacht
Walpurgis is van oorsprong een voorchristelijk feest en wordt gevierd in de nacht van 30 april op 1 mei. Het hoort bij de vruchtbaarheidsfeesten. Net als de nacht van 1 november wordt de scheidingslijn tussen leven en dood als heen dun ervaren. Beide data liggen precies een half jaar uit elkaar.
Het feest gaat gepaard met vreugdevuren en symboliseert de vruchtbaarheid. Resten ervan vinden we nog terug in de vieringen met de meiboom (2).
Het volksgeloof wil dat de heksen die nacht op de Blokberg dansen. De van de aarde verbannen heksen mochten gedurende één nacht in het jaar terugkeren voor een heksenfeest op de bergtop. De Blokberg of Blockberg is de top van het Harzgebergte. Een andere naam ervoor is de Brocken.
Het feest ter ere van de heilige Walburga legt er een nieuwe laag overheen. Want kerkelijk gezien is Walburga verbonden met de datum van 1 mei. De naam Walburga betekent: 'een macht verdediger, een fort'. Ik stel me voor dat je het kan vertalen als 'krachtige vrouw die het fort verdedigt'. En dan komen we dichtbij de andere betekenis van de naam. In oude boeken lees ik over Walburgen of Trojaburchten die een ronde vorm hadden. De -vrouwelijke- verdedigster zou Walburga genoemd worden. En daarmee is de kring dan weer gesloten :-).
De kerk
De kerk zelf heeft eveneens veel te bieden, maar tijdens ons bezoek vond er een concert plaats. Dat onderdeel moet dus opschuiven naar een volgende keer. Een van de bijzondere voorwerpen die er te vinden is, is de kaarsenkroon die in het koor hangt.
Maria met kind voor de kerk
Het plafond van de kerk, waarvoor je een spiegel meekrijgt om het goed te kunnen bekijken
Zomer 2021
Een paar dagen naar Zutphen. Overnachten tegenover de Walburgiskerk en wachten tot die ook open gaat. Dat is nog wel een dingetje en duurt een paar dagen. De Walburgiskerk is een mooie kerk en er is veel te zien. De voor mij belangrijkste elementen bevinden zich voor het grootste deel in het koor en de kooromgang. De kaarsenkroon is een pronkstuk en hangt in het koor. Op die plaats bevond zich in oude tijden de crypte. Er zijn een paar bijzondere plafondschilderingen en ik ontdek een pilaar waarop een rode Maria staande op de volle maan geschilderd is. Dan is er nog Sint Nicolaas in een ongewone setting...
Walburgiskerk in Zutphen: Krachtplaats onder de kroon:
Adres
Sint Walburgiskerk: Kerkhof 3, 7201 DM Zutphen
Noten
(1) In 2012 bleek dat er ook een sheela na gig bestaat in het Groningse Ten Boer. Ze is te vinden op de noordmuur van de Kloosterkerk. Op deze site (artikel: een scrabreuze sculptuur in Ten Boer) vind je meer informatie en een foto met een pijl die verwijst naar de plaats waar je haar kan vinden.
Het Keltische feest Beltane wordt eveneens gevierd op 1 mei.
Bronnen
Dool, Dick van den, Magie langs de IJssel, 2007
Websites
http://82.151.47.180/~historie/tijdschrift/pdf/799.pdf (Het vrouwtje van de Librije)
Geplaatst in Kerk
